RWA trong bức tranh kinh tế số

Trong vài năm tới, việc “biểu diễn số” các loại tài sản trong đời sống thực (thường được gọi tắt là RWA – Real World Asset) sẽ được nhắc đến như một hướng phát triển hạ tầng kinh tế. Hiểu đơn giản, đây là cách dùng công nghệ để chuẩn hóa dữ liệu về tài sản, xác thực quyền, theo dõi dòng tiền và quyền lợi liên quan… nhằm giúp việc quản lý, chuyển giao và tiếp cận nguồn vốn trở nên thuận tiện hơn.

Bài viết này tổng hợp một số góc nhìn tham chiếu về những tác động dự kiến đối với kinh tế số Việt Nam trong giai đoạn 2025–2035.

RWA là gì?

Bạn có thể hình dung đơn giản: một tài sản vật lý (ví dụ hàng hóa, cà phê, một phần doanh thu cửa hàng, hay quyền khai thác IP) sau khi được kiểm định, lưu ký và đối soát sẽ được “đúc” thành dữ liệu điện tử có thể xem là “chứng thư số” tương ứng trên blockchain. Chứng thư số đólà RWA token — đại diện cho quyền lợi gắn với tài sản thật. Nhờ vậy trong lĩnh vực RWA tài sản có thể được chia nhỏ, chuyển nhượng nhanh, giao dịch 24/7, và khi đáp ứng điều kiện có thể quy đổi về hàng hóa/hình thái vật lý.

Điểm mấu chốt: RWA không phải “tiền ảo”. Nó là một giải pháp công nghệ, là lớp hạ tầng số hóa cho tài sản thật, tuân thủ các chuẩn mực luật định của từng quốc gia để đảm bảo tính hợp pháp, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư.

RWA tại Việt Nam: Những lợi thế khởi đầu  

Việt Nam hiện có một lớp tài sản gắn với đời sống kinh tế chưa được khai thác tối ưu về dữ liệu và vận hành: nông sản xuất khẩu chủ lực như cà phê, hồ tiêu, cacao; bất động sản thương mại; doanh thu F&B – bán lẻ; quyền sở hữu trí tuệ và nội dung số; hàng tồn kho doanh nghiệp… Những tài sản này có thể tham gia sâu hơn vào dòng chảy kinh tế nếu thông tin được chuẩn hóa, truy vết và kiểm tra độc lập tốt hơn.

Ở góc độ chính sách,Việt Nam đã cởi mở rõ rệt thông qua chủ trương và văn bản pháp luật mới, cùng các chương trình/ cuộc thi khuyến khích đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và cơ chế sandbox. Trên nền đó, các dự án RWA có thể hưởng lợi từ khung tham chiếu tuân thủ rõ ràng hơn, quy trình đánh giá rủi ro–kiểm soát–lưu ký–kiểm toán được chuẩn hóa dần, qua đó tăng tính minh bạch, giảm chi phí vận hành và nâng độ tin cậy đối với đối tác, nhà đầu tư và cơ quan quản lý..

Năm tác động có thể kỳ vọng

1) Khai mở giá trị bị “đóng băng” trong thông tin
Với cơ chế định danh thống nhất, chuẩn dữ liệu và đối chiếu nguồn gốc, các loại tài sản gặp hạn chế và rủi ro khi lưu thông (như tài sản không phải đăng ký quyền sở hữu hoặc tài sản có thủ tục lưu thông phức tạp, tốn thời gian) có thể được giao dịch hiệu quả, nhanh chóng và tối ưu hơn  giữa các chủ thể hợp pháp. Điều này không khẳng định tăng giá trị tài chính, nhưng có thể giúp giảm chi phí giao dịch và cải thiện thanh khoản thực tế.

2) Mở rộng phổ nhà đầu tư hợp lệ
Khi quyền lợi kinh tế gắn với tài sản được “phân bổ từng phần theo chuẩn dữ liệu”, quy trình nhận biết khách hàng (KYC), thẩm định và công bố thông tin minh bạch hơn, những khoản tích lũy nhỏ có thể tham gia các sản phẩm phù hợp khuôn khổ hiện hành. Điều kiện tiên quyết vẫn là cơ chế pháp lý rõ ràng, công bố rủi ro đầy đủ và kênh phân phối được cấp phép.

3) Thêm lựa chọn tiếp cận vốn cho nông nghiệp, F&B và SME
Doanh nghiệp vừa và nhỏ thường thiếu tài sản đảm bảo hoặc chi phí huy động cao. Chuẩn dữ liệu về doanh thu, hàng tồn, hợp đồng… nếu được kiểm chứng và giám sát độc lập có thể trở thành đầu vào cho các giải pháp tài chính phù hợp pháp luật, giúp rút ngắn thời gian xét duyệt và tăng tính minh bạch.

4) Tạo điều kiện thu hút nguồn lực quốc tế
Khi dữ liệu về tài sản tại Việt Nam đạt chuẩn, có cơ chế kiểm định – lưu ký – đối soát minh bạch và kênh phân phối tuân thủ quy định, nhà đầu tư ở các thị trường khác có thể tiếp cận dễ hơn thông qua sản phẩm hợp pháp tại Việt Nam; mở ra khả năng kết nối vốn thuận lợi hơn khi pháp lý, hạ tầng và vận hành được đồng bộ.

5) Củng cố vị thế khu vực nhờ lợi thế sẵn có
Việt Nam có nền nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn, thị trường F&B năng động, dân số trẻ, năng lực công nghệ đang đi lên. Nếu tiêu chuẩn, giám sát và quản trị rủi ro được xây dựng bài bản, Việt Nam có nhiều tiềm năm dẫn đầu trong khu vực về các ứng dụng RWA tuân thủ pháp luật, bắt đầu từ những lĩnh vực dữ liệu dễ chuẩn hóa như nông sản, hàng hóa, doanh thu bán lẻ.

Những lĩnh vực có thể đi trước

• 
  
• Nông sản xuất khẩu: chuẩn dữ liệu kho, lô hàng, hợp đồng; truy xuất nguồn gốc; cơ chế công bố thông tin để giảm rủi ro ép giá, chậm thanh toán.
  
• F&B – bán lẻ – thương hiệu: chuẩn doanh thu – chi phí – hợp đồng nhượng quyền; công bố minh bạch; tạo điều kiện cho các cấu phần tài chính hợp pháp.
  
• Bất động sản thương mại: tập trung vào dòng tiền vận hành và tiêu chuẩn công bố; ưu tiên mô hình có cơ chế kiểm soát và lưu ký minh bạch.
  
• Tài sản – nghĩa vụ doanh nghiệp (trái phiếu, hợp đồng): tăng chuẩn đối soát, giảm gian lận bằng xác minh dữ liệu và kiểm toán độc lập.

Tất cả các hướng tiếp cận trên phải song hành cùng  cơ chế pháp lý, công bố rủi ro, giám sát và xử lý tranh chấp rõ ràng.

Thay vì “hứa hẹn”, hãy nói về điều kiện tiên quyết

• Pháp lý trước, công nghệ sau: mọi thiết kế phải nằm trong phạm vi pháp luật và văn bản hướng dẫn tại thời điểm triển khai.
  
• Minh bạch là cốt lõi: mô tả rủi ro, cơ chế phí, quyền – nghĩa vụ của các bên cần rõ ràng, dễ hiểu.
  
• Giám sát độc lập: lưu ký, đối soát, kiểm toán, đánh giá rủi ro phải do các đơn vị có thẩm quyền/đủ điều kiện thực hiện.
  
• Bảo vệ người tham gia: cơ chế KYC/AML, giới hạn phù hợp từng nhóm nhà đầu tư và kênh phân phối được phép là điều kiện không thể thiếu.

Vai trò của HVA: từ tiêu chuẩn đến vận hành

HVA định vị mình là điểm kết nối RWA theo cách tiếp cận “an toàn – tuân thủ – thực dụng”, tập trung vào ba trụ cột:

1) Nghiên cứu & tiêu chuẩn hóa
HVA phối hợp đối tác chuyên môn để tổng hợp khung tham chiếu về dữ liệu, quy trình thẩm định, công bố rủi ro, lưu ký và kiểm tra độc lập; hỗ trợ doanh nghiệp rà soát tuân thủ trước khi nghĩ tới mô hình sản phẩm.

2) Hạ tầng công nghệ – dữ liệu
HVA chú trọng các nền tảng sổ cái và quản trị dữ liệu (ví dụ: hạ tầng chuỗi khối phục vụ doanh nghiệp, nền tảng kế toán – ghi nhận theo chuẩn quốc tế, giải pháp quản lý dòng tiền, cổng công bố thông tin…). Mục tiêu là giảm ma sát vận hành, hỗ trợ kiểm tra – đối soát – giám sát theo thời gian gần thực, qua đó tạo điều kiện cho các mô hình tuân thủ.

3) Quản lý & giám sát vận hành
Tôn trọng nguyên tắc tách bạch: lưu ký, kiểm định tồn kho, xác minh dự trữ, kiểm toán định kỳ, quản trị dòng tiền và định giá độc lập. HVA ưu tiên kiến trúc nhiều lớp kiểm soát, hạn chế xung đột lợi ích và tăng khả năng truy cứu khi có sự cố.

Lời kết: RWA như một động lực hạ tầng

RWA có thể mang lại một số lợi ích: tăng tính minh bạch, cải thiện thanh khoản, mở rộng kênh vốn, thu hút nhà đầu tư, và tối ưu hiệu quả sản xuất – vận hành. Xa hơn, đây có thể là chìa khóa để Việt Nam đưa hàng hóa– nông sản – F&B – BĐS thương mại và nhiều loại tài sản khác ra môi trường giao dịch số một cách kỷ luật, từng bước xây dựng nền kinh tế tài sản song hành với kinh tế sản xuất.

Tuy nhiên, mọi bước đi cần bám sát khung pháp lý, ưu tiên tiêu chuẩn dữ liệu, cơ chế giám sát và quản trị rủi ro. HVA cam kết đồng hành theo hướng tuân thủ – minh bạch – thận trọng, góp phần giúp cộng đồng và doanh nghiệp hiểu đúng, làm đúng khi tiếp cận RWA trong thập kỷ mới.

Chuỗi bài mang tính chia sẻ kiến thức – thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư hay chào bán sản phẩm tài chính, không nhằm để phân tích hay dự đoán pháp lý mà tập trung chia sẻ về công nghệ, kinh tế, đầu tư. Các nội dung đề cập đến quy định, nếu có, sẽ được viết dựa trên các nguyên tắc pháp luật đã có, các phần chưa có quy định chi tiết sẽ được giải thích và đề cập dựa trên kinh nghiệm tại các quốc gia đã triển khai trên thực tế. Quý độc giả cần chủ động tìm đọc và nắm rõ chủ trương chính sách, khung pháp lý hiện hành của Việt Nam thông qua văn bản chính thống; đồng thời, cần  tuân thủ khung pháp lý hiện hành và chỉ hoạt động khi được cấp phép cụ thể, thận trọng và có trách nhiệm với Nhà nước, cộng đồng, xã hội.